Grohovaz, Giovanni Gianni (Ninni) Angelo
Rođen: Rijeka, 27 lipanj 1926.
Umro: Tiny Township, Ontario, Canada, 14 svibanj 1988.
Supruga: Lisa rođena Paradiso (Conversano, Bari, Italija, ?? - ??)
Djeca: ??
Pokopan: Allenwood Cemetery, Allenwood, Simcoe County, Ontario, Canada
Pjesnik i prozaičar rođen u Rijeci. Pisao je pjesme i prozu na riječkom dijalektu i na talijanskom jeziku, a tematizirao je napuštanje rodne zemlje i život prognanika.
Gianni Angelo Grohovaz, u Kanadskim krugovima poznatiji kao John, rođen je 27. lipanj 1926. u Rijeci.
Nakon Drugog svjetskig rata bježi prvo u Italiju gdje je lutao po mnogim gradovima sjeverne Italije u potrazi za smještajem, a završio je i u naselju Fertilia na sjeverozapadu Sardinije gdje je proveo neko vrijeme. Naselje Fertiliju je izgradila fašistička vlada Italije u 1930-ima, nakon isušivanja močvara koje su pokrivale to područje. Prvotno su ga naseljavali doseljenici iz sjeveroistočne Italije (Veneto i Friuli Venezia Giulia) te istarski i dalmatinski prognanici nakon drugog svjetskog rata. Tri nova grada koja su rođena u razdoblju između 1924. i 1939. na Sardiniji su Mussolinia (danas Arborea), Fertilia i Carbonia.
1947. godine bio je tajnik udruge "Rifugiati da Venezia Giulia" (Izbjeglice iz Venezia-Giulie) i dvije godine kasnije postaje vođa odjela "Internacionalne organizacije za izbjeglice" sa sjedištem u Napulju.
Nakon toga život ga vodi u Kanadu. 8. prosinca 1950., 24-godišnji Giovanni Angelo Grohovaz, "Italiano da Fiume", stiže kao imigrant u Kanadu. Iskrcao se u Halifaxu na pristaništu broj 21. U Kanadu stiže noseći samo kofer uglavnom ispunjen knjigama.
Tijekom godina života u Kanadi radio više od dvadeset različitih poslova - prvo je radio kao drvosječa na kanadskim nacionalnim željeznicama (Canadian National Railroad - CNR) u šumama sjevernog Ontarija.
Nakon toga Grohovaz se seli u Toronto, gdje se ženi se Lisom Paradiso, djevojkom iz Conversanoa, u provinciji Bari, Italija, i započinje podizati obitelj.
U Torontu je radio kao željezničar, računovođa, prevoditelj, stolar, mehaničar, perač suđa, socijalni radnik, administrator, novinar, radijski novinar, pjesnik, pisac i itd.
Od svog dolaska u Kanadu 1950. godine, Grohovaz je bio aktivni član zajednice. Bio je suosnivač nekoliko organizacija, uključujući "Katoličku akciju", "Društvo za pomoć imigrantima", jedan od osnivača talijanskog lista "Corriere Canadese", talijanskog fonda za siročad i organizator "Dana talijanskih veterana".
Od 1970. do 1975. radio je kao urednik talijanskog tjednika "Giornale di Toronto". Primio je nekoliko pjesničkih nagrada, a bio je i autor zbirke izvornih pjesama na Fiumanskom dijalektu pod naslovom "Per ricordar le cose che ricordo".
Međutim, upravo se je kao novinar Grohovaz najviše iskazao, posebno zbog velike predanosti pravima talijanskih manjina i radnika koji su emigrirali u Kanadu, a koji između pedesetih i šezdesetih postižu brojnost od neke važnosti.
I upravo je u Torontu njegova aktivnost postala odlučnija: ovdje je, 2. lipnja 1954. godine zajedno s Danijelom Iannuzzijem i još nekim sunarodnjacima, osnovao "Corriere Canadese", novine na talijanskom jeziku koje i danas postoje.
U Kanadi je Grohovaz bio mnogo stvari, ali najviše od svega je bio Talijan. I to s ponosom - njegova prisutnost u ovoj zemlji je bila izravan rezultat ne ekonomske potrebe, već političkih odluka i nacionalističkih pokreta koji su ga obvezali, mislio je on, jer je bio Talijan, da odustane od svog rodnog grada i emigrira. To je zato što je Grohovaz bio "Italiano da Fiume", a Fiume više nije bio talijanski.
Objavljena poezija Giannija Angela Grohovza ograničena je na jednu zbirku, "Per ricordar le cose che ricordo. Poesie in dialeto fiuman", objavljene u Torontu od strane "Casa Editrice Dufferin" u lipnju 1974. Zbirka je ponovno tiskana dvije godine kasnije u rujnu 1976. Iste je godine zbirka osvojila "Primo Premio Speciale" na četvrtom godišnjem Europskom književnom natjecanju "Premio San Benedetto" pod pokroviteljstvom Akademske udruge "Amici dell'Umbria".
Grohovaz je umro 14. svibnja 1988. u ljeto, u svom ljetnom domu u Tiny Township, Ontario. Pokopan je na groblju u Allenwoodu, Simcoe County, Ontario, Kanada.
Godinu dana nakon smrti, posthumno mu je objavljeno djelo "La Strada bianca", njegovo najpoznatije djelo, napisano tijekom 1952.
DJELA:
- Grohovaz: "Per ricordar le cose che ricordo. Poesie in dialeto Fiuman", Toronto: Casa Editrice Dufferin, 1974; 2. izdanje 1976.
- Grohovaz: "Racconti, Le scalete del carboner", Poesie
- Grohovaz: "Parole, parole e granelli di sabbia", Toronto (izdavač nepoznat), 1980.
- Grohovaz: "Il Primo mezzo secolo", Toronto, Famee Furlane Club,1982.
- Grohovaz: "A Bruno", anthologija poezije i proze (1946-1983), Mosaic Press, 1984.
- Grohovaz: "Coro Santa Cecilia, Toronto,1961-1986 : 25 years of Italian voices in Canada", amee Furlane Club, 1986.
- Grohovaz, Fernanda Della Mora: "La Nostra storia = Our story", Toronto, Società femminile friulana, 1988.
- Grohovaz: "Strada bianca, Dall'estrema sponda dell'Adriatico alle diecimila cattedrali dell'Ontario", Toronto: La Casa Editrice Sono Me, 1989.
OSTALO:
- "Toronto's Italian Press after the Second World War", Polyphony, The Bulletin of the Multicultural History Society of Ontario., vol. 4, n. 1, 1982, pp. 105-13.
- "... e con rispetto parlando è al microfono Gianni Grohovaz", Toronto, La Casa Editrice Sono Me, 1983.
- "To Friuli, from Canada with love: l'intervento canadese nella tragedia del Friuli, maggio 1976-aprile 1978", Izdavač: Ottawa, Fondazione congresso nazionale degli italo-canadesi, 1983.
- "A Quest for Heritage: Piccolo Teatro Italiano", Poliphony, vol. 5, n. 2, 1983, pp. 47-55.
Gianni Angelo Grohovaz: "Per ricordar le cose che ricordo"
(Toronto, 1974), pp. 27–28. (preuzeo iz 'EL BOLETIN', PERIODICO INFORMATIVO DEL CLUB GIULIANO-DALMATO DI TORONTO, Anno XXXXVI, No. 169 (marzo 2017)
PROFUGHI
La mula xe partida per l’Australia
el mulo per l’America Latina ...
Dopo la guera tuto xe cambiado
xe andà in malora patria e religion ...
La gente che partiva per l’Italia
credeva che i andava via in vacanza:
i veci soli, senza più speranza
i morti i salutava a San Micel.
Infati, in zimitero de Cosala,
le none se incontrava dopopranzo:
de fiori in brazo un mazzo pei defunti
... na lagrima ... la croxe ... ‘na careza ...
‘Dove la va ... signora Erminia?’ ‘A Napoli!
e lei?’ ‘Go un fio a Venezia ...’
‘Ma varda che tristeza
lassar i morti indrio me pianze el cor ...’
Le strazze in do’ fagoti, la valigia
ligà col spago, e un mucio de pensier,
l’esule parte per el lungo esilio
lassando drio de sè el suo fogoler ...
Milano, Chiavari, Venezia o in Furlania
in campi profughi ... altro che Calvario ...
xe zente che domanda a Dio un pocheto
de paze ... de lavor ... de rispeto ...’
Macché!? xe roba vecia, messa su in sofita,
tra i strafanici che non serve più ...
La prima tappa, e poi xe vegnù l’IRO
e in giro al mondo semo in servitù ...
La mula fa la serva xò in Australia,
el mulo scava busi nel Perù ...
LE SCALETE DEL CARBONER (Isječci iz djela)
Dove finiva la via Bonaroti, incominciava quela del Tiziano: da una e l`altra parte invece, Salita de l`Aquila i ciamava quel vicolo coverto de gerina, dove de inverno i muli se sbregava el cul de le braghe su la neve, slitando con careghe vece, con late ruzini, coverci e doghe che non vedeva vin da chissà quando.......
La riva che portava in suso partiva da una curta scalinata. Da sempre el logo era ciamado "Le scalete del carboner per via del Frane Frkovic che nel sotoscala vendeva carburanti de cusina. Senza un edito scrito in municipio.
La mularia gaveva scelto el posto per incontrarse a sera e per fisciar dietro le mule che passava per la strada. Quando la bionda Gloria capitava soto le ociade de la mularia i fisci se sentiva zo in Cantrida perchè la jera un toco de putela, che ancora ogi fa inquietar le idee......... che tempi bei, passadi ormai........ non sento gnanca più el gusto de le zerriese, che andavimo a rubar la vizin...... in Seminario.
Chi se ricorda?
Per questo che mi scrivo questa roba, per ricordar le cose che ricordo, per non dimenticar la mularia, la Gloria, la riveta e le scalete del Frane carboner. Un giorno (me ricordo adesso ben) i ga ciapado el Frane che lavava carbon e legni per farli più pesanti.
Quando che el tubo l`ha becà sul fato el Frankovic se ga scusà dixendo: "Ma mi solo li lavavo, i xe sporchi.............l`igiene sopratuto! Almeno così i me ga deto quando che go ciapado la licenza....."
Kreirao: SEAS
Izvori:
- Find A Grave, Angelo Gianni Grohovaz
- PAUL BAXA, LA FESTA DELLA FRATELLANZA ITALIANA: GIANNI GROHOVAZ AND THE CELEBRATIONS OF ITALIAN MEMORIAL DAY IN TORONTO, 1960-1975
- Universita degli studi di Udine, Scrittori di origine friulana
- Konrad Eisenbichler: Before the world colapsed because of the war
Background picture copyright: 